Ciekawostki ze Świata Wody

Bliski Wschód i Afryka Północna to najbardziej pozbawiony wody region na świecie. Prawie dwie trzecie ludności mieszka na obszarach, w których brakuje wystarczających odnawialnych zasobów wodnych koniecznych, aby utrzymać obecny poziom aktywności i wzrostu. Wzorce pogodowe stają się coraz bardziej zmienne, populacja ludzka rośnie, a to powoduje wzrost napięć transgranicznych. W połączeniu z tymi czynnikami, ograniczony dostęp do wody doprowadza do większej niestabilności w regionie. Dlatego obserwujemy od lat zwiększone ruchy ludności tam mieszkającej, która migruje w kierunku Europy. Uciekają z powodu niepokojów społecznych, wynikających z konfliktów między krajami sąsiadującymi, coraz mocniej zdegradowanego środowiska naturalnego i braku wody pitnej.
Nie chodzi tylko o geografię, to także kwestia zarządzania i polityki. Niewiele rządów w tym regionie wprowadziło i wdrożyło solidne plany mające na celu złagodzenie skutków pogarszającego się wpływu tego niedoboru wody. Większość z nich nadal zachęca do wysokiego zużycia wody poprzez niskie ceny wody. Podczas gdy niektóre kraje podjęły konkretne a jednocześnie pozytywne kroki w kierunku zajęcia się problem niedoboru wody, zbyt wiele państw pozostaje biernych i nie podejmuje szybkich rozwiązań.
Aby rozwiązać ten problem państwa Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej muszą stosować zintegrowane i całościowe podejście do zarządzania zarówno popytem, jak i podażą wody. Muszą stworzyć plany awaryjne, które sprostają przyszłym wyzwaniom. Okoliczności nie są jednak takie same dla każdego kraju, bo cały region jest zróżnicowany i każdy rząd będzie musiał znaleźć własną drogę zmierzającą do rozwiązania problemu. Czyniąc to, przy formułowaniu polityki wodnej, będą musieli wziąć pod uwagę różnice geograficzne, gospodarcze i demograficzne. Tylko dzięki przyszłościowej polityce i planowaniu strategicznemu regiony z niedoborem wody mogą zagwarantować sobie poziom bezpieczeństwa, który dorówna poziomowi bezpieczeństwa państw bogatych w wodę. Niekonwencjonalne źródła zaopatrzenia w wodę, takie jak zakłady odsalania, mogą złagodzić szkodliwy wpływ niedoboru, podobnie jak zarządzanie poziomem zużycia wody w domu poprzez zapewnienie, że cena wody odzwierciedla jej koszt. Wyzwaniem jest dla wszystkich państw z terenu Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej jest wyciągnięcie wniosków z najlepszych praktyk i dobrych rządów w zakresie zabezpieczania dostaw wody.

Regiony z niedoborem wody to regiony, w których dostępnych jest niewiele odnawialnych źródeł wody. Ale takie regiony mogą nadal inwestować w zabezpieczenie nieodnawialnych źródeł dostaw, a tym samym zaspokajać swoje potrzeby konsumpcyjne. Miejsce, w którym brakuje wody, nadal może być bezpieczne. Z drugiej strony brak bezpiecznego poziomu dostępu do zasobów wodnych oznacza, że poziomy zużycia przekraczają poziomy dostępnej wody. Niedawne badanie Banku Światowego ostrzegło, że rządy w regionie Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu (czyli: MENA) walczą o to, by uznać, że ich kraje są pozbawione wody i walczą o to, aby osiągnąć bezpieczeństwo potrzebne do zrównoważonego użytkowania wody. To nie jest nowa diagnoza: w 2011 r. Arabska Rada Ministerialna opublikowała swoją Strategię Bezpieczeństwa Wodnego, dokument pokazujący skalę wyzwania i nakreślającą wspólne ramy dla całego regionu w celu rozwiązania problemu niedoboru wody. Jednak właściwe sprostanie temu wyzwaniu wymagałoby zajęcia się kwestiami konsumpcji i dostaw w celu osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa wody lub zrównoważonego poziomu zużycia wody, pomimo niedoboru zasobów. Dwie trzecie ludności w regionie MENA mieszka na obszarach o niewystarczających zasobach odnawialnych zasobów wodnych, aby utrzymać obecny poziom zużycia. To nie jest samodzielny problem: trendy regionalne oznaczają, że niedobór wody może przyczynić się do powstania konfliktu. Jedną z najważniejszych zmian jest szybki wzrost liczby ludności i jej rosnąca koncentracja na obszarach miejskich. Wyż demograficzny jest wyzwaniem, którzy przerósł lokalne rządy.

Do 2050 r., blisko 400 milionów ludzi zamieszkujących region MENA będzie mieszkańcami miast. Rosnąca gęstość zaludnienia w miastach powoduje szczególny nacisk na zasoby wodne. Zapotrzebowanie na infrastrukturę wodną w miastach prawdopodobnie jeszcze bardziej obniży jakość życia, a tym samym powiększy listę pretensji ludzi wobec elit rządzących. Może to powodować, że młodsze pokolenie będzie coraz częściej domagać się lepszego zarządzania i wyższych standardów społeczno-ekonomicznych.

Urbanizacja na Bliskim Wschodzie oraz w Afryce Północnej zaostrza podziały między obszarami wiejskimi i miejskimi a sytuacja się pogorszy, gdy rządy zaczną koncentrować swoje usługi na miastach o dużej gęstości zaludnienia i zamieszkałych przez elity polityczne i gospodarcze. Rosnąca przepaść między słabym dostępem do wody na obszarach wiejskich a lepszym dostępem w miastach, stwarzają poczucie, że władze państwowe są skorumpowane i koncentrują się na samolubnych interesach. Rządowe próby zwiększenia bezpieczeństwa wody poprzez wysiłki, takie jak usunięcie dotacji w celu zmniejszenia popytu lub inwestycje w zakłady odsalania, mogą faktycznie zaostrzyć takie podejrzenia. Bez ukierunkowanego podejścia takie interwencje często kończą się krzywdzeniem osób biednych, pozbawionych praw obywatelskich i przynoszących korzyści elicie politycznej. To z kolei może pogłębiać poczucie nieufności i nadwyrężać relacje między rządami a obywatelami.

Ponadto urbanizacja nieuchronnie zmienia skład gospodarczy tkanki państwowej, co ma wpływ na bezpieczeństwo wodne. Podczas gdy niektóre kraje są bardziej uprzemysłowione niż inne, to rolnictwo jest zasadniczo głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju regionalnej gospodarki. W regionie MENA czyli Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, podobnie jak w innych częściach świata, rolnictwo jest tradycyjnie największym konsumentem zasobów słodkiej wody. Zużycie wody w rolnictwie w całym regionie jest nieefektywne, ponieważ kraje często uprawiają rośliny wymagające dużej ilości wody, co zmniejsza wydajność ograniczonych zasobów wody. Infrastruktura nawadniania, transportu i dystrybucji również bywa marnotrawiona. Z kolei urbanizacja ogranicza pobór wody w rolnictwie, bo jest przekierowana do innych branż mniej wymagających zużycia wody. Ale odbywa się to kosztem inwestowania w zrównoważony i produktywny sektor rolny, który pozostaje kluczowy dla regionalnych gospodarek i wspierania ludności miast.

Ponadto problemy środowiskowe nakładają się na napięcia związane z zarządzaniem demografią i niwelowaniem nierówności. Coraz bardziej zmienne wzorce klimatyczne spowodowane przede wszystkim zmianami klimatu – od wzrostu temperatury po nieprzewidywalne opady deszczu – przyczyniły się do zwiększenia napięć, które mogą powodować problemy z wodą. Niedobór wody może być problemem wewnętrznym: w którym państwa rozwiązują skutki wstrząsów klimatycznych, takich jak susze. Niedobór wody może być też problemem transgranicznym, w którym rośnie konkurencyjność między państwami, ponieważ każde z nich dąży do bezpieczeństwa wodnego i rości sobie coraz większy udział w stale kurczących się zasobach naturalnych.